Vikipeedia:GLAM/Stosunki polsko-estońskie/9

Lisa lingid
Allikas: Vikipeedia
Artykuł 1   Artykuł 2   Artykuł 3   Artykuł 4   Artykuł 5   Artykuł 6   Artykuł 7   Artykuł 8   Artykuł 9   Artykuł 10    

Rzymski kościół katolicki[muuda lähteteksti]

W okresie międzywojennym mniejszości etniczne stanowiły w Estonii mały ułamek populacji państwa. Estońskimi katolikami byli w większości etniczni lub zrusyfikowani Polacy, na przykład byli żołnierze lub urzędnicy państwowi. Wielu z nich zdecydowało się na opuszczenie Estonii, gdy ta, w następstwie I wojny światowej, uzyskała niepodległość. Innym powodem była deklaracja Zgromadzenia Konstytucyjnego z 28 maja 1919 roku, która nadawała luteranizmowi status religii państwowej.

W XXI wieku Estonia jest dość ateistyczna – nie ma ani kościoła państwowego, ani obowiązkowej edukacji religijnej w szkołach, a duża część populacji sama identyfikuje się jako ateiści. W estońskich wsiach i miastach widać głównie kościoły luterańskie. Istnieją jednakże i świątynie katolickie, blisko powiązane z mieszkającymi w Estonii Polakami lub ich przodkami. Ten tekst omawia kościoły rzymskokatolickie wybudowane na końcu XIX i na początku XX wieku, blisko związane ze wzrostem liczebności polskiej populacji w tym rejonie.

Kościół katolicki w Tartu.
Msza żałobna z okazji śmierci Piłsudskiego w maju 1935 roku, w tartuskim kościele katolickim (Pierwotnie opublikowana w Postimees 16 maja 1936).

Kościół pod wezwaniem Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Dziewicy w Tartu był budowany niedaleko parku Tähtvere, w latach 1895–1899. W związku z wybuchem I wojny światowej prace nie mogły zostać ukończone. Budynek ten jest potocznie nazywany Polskim Kościołem. Jakkolwiek w Tartu znajduje się 20 kościołów, jest to jedyna rzymskokatolicka świątynia w mieście. Warto zauważyć, że w niedzielne poranki msze odprawiane są najpierw po polsku i rosyjsku, a dopiero potem po estońsku.

Co ciekawe, po śmierci Józefa Piłsudskiego w maju 1935 r., odprawiono mszę żałobną. Poza lokalną populacją polską w uroczystości wzięli również udział burmistrz Tartu Aleksander Tõnisson, polski konsul Johan Sepp, konsul Szwecji i kilku wyższych rangą członków sił zbrojnych. Uroczystości żałobne po Piłsudskim odbyły się także w katolickich świątyniach innych estońskich miast, takich jak Tallinn i Narwa.

Rzymskokatolicki Kościół pod wezwaniem Ducha Świętego w Valdze.
Kościół zniszczony w wyniku ostrzelania przez Armię Czerwoną w 1919 r.

Inny z kościołów rzymskokatolickich w Estonii znajduje się w przygranicznym mieście Valga. Kościół pod wezwaniem Ducha Świętego (poprzednio Jana Chrzciciela) został ukończony w 1907 roku. Po tym gdy Valga uzyskała połączenie kolejowe pod koniec XIX wieku, liczba katolików w mieście wzrosła do 400. W budowie kościoła katolickiego brali udział Litwini i Polacy. Podczas pierwszej wojny światowej ich liczba wzrosła, gdyż wśród kolejarzy było wielu Polaków i Litwinów. Świątynia nie posiada wieży, gdyż na jej konstrukcję nie zezwolił rząd carski. Po zakończeniu wojny w 1918 roku liczba parafian spadła do około 50. Parafia w Valdze była parafią pomocniczą przy kościele pod wezwaniem Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Dziewicy w Tartu. W okresie radzieckim los kościoła pod wezwaniem Ducha Świętego był podobny jak innych świątyń: był on wykorzystywany jako magazyn i sala gimnastyczna. Dodatkowo katolicy podlegali prześladowaniom, które dalej ograniczyły ich liczbę. Kościół został przywrócony do pierwotnych funkcji w 1990 roku. Od lat osiemdziesiątych kościół pozbawiony był dachu, a jego stan techniczny był zagrożony. Po odrodzeniu republiki w kościele były prowadzone prace restauratorskie i w 1995 roku – po kilku dekadach przerwy – w kościele odprawiono mszę. Obecnie kościół znajduje się na ulicy Maleva.

Historia katolickiej społeczności w Narwie jest podobna do tej w Valdze. Pod koniec XIX wieku około tysiąca tkaczy, w tym wielu katolików przyjechało do miasta z Łodzi. W 1873 roku polscy katolicy zakupili dwukondygnacyjny budynek, w którym mogli brać udział w mszach. Niebawem jednak te środki stały się niewystarczające dla rosnącej społeczności i w 1900 roku rada miasta Narwa przyznała parafii darmową działkę. Kamień węgielny został położony w 1903 roku, zaś w 1907 kościół został poświęcony świętemu Antoniemu. Kościół został uszkodzony w wyniku ostrzału, prowadzonego przez artylerię Armii Czerwonej w trakcie estońskiej wojny o niepodległość. Nie przeszkodziło to działalności świątyni, zburzona została jedynie wieża na absydzie. Msze odbywały się regularnie do 1944 roku, kiedy to z miasta ewakuowano mieszkańców. W trakcie drugiej wojny światowej ucierpiał jedynie dach budynku.

Chociaż kościół przetrwał trzy wojny i marcowe bombardowanie (po II wojnie światowej jedynie 198 z 3550 budynków w Narwie nadawało się do renowacji), koniec przyniosły mu moskiewskie Letnie Igrzyska Olimpijskie 1980 roku. Mianowicie, w Tallinnie odbywały się regaty żeglarskie i obawiano się, że ruiny kościoła będą pierwszą rzeczą w mieście, którą zobaczą przybywający przez rzekę Narwę. W związki z tym zdecydowano się na całkowite wyburzenie pozostałości budynku. Obecnie w Narwie ponownie istnieje rzymskokatolicka parafia.

Bibliografia[muuda lähteteksti]

Pärit leheküljelt "https://et.wikipedia.org/w/index.php?title=Vikipeedia:GLAM/Stosunki_polsko-estońskie/9&oldid=5693105"