Vikipeedia:GLAM/Stosunki polsko-estońskie/1
| Artykuł 1 | Artykuł 2 | Artykuł 3 | Artykuł 4 | Artykuł 5 | Artykuł 6 | Artykuł 7 | Artykuł 8 | Artykuł 9 | Artykuł 10 |
Polscy studenci w Dorpacie 1802–1918
[muuda lähteteksti]Jakkolwiek Uniwersytet w Dorpacie powstał w 1632 roku, to po Wielkiej Wojnie Północnej został zamknięty i przestał istnieć na niecałe 100 lat. Został ponownie otwarty w 1802 roku. Chociaż Dorpat (dzisiejsze Tartu) był w tym czasie częścią Imperium Rosyjskiego już prawie 100 lat, językiem wykładowym na odtworzonym uniwersytecie był cały czas niemiecki. Samo miasto, które dzięki otwarciu uniwersytetu urosło z prowincjonalnego miasteczka do realnego ośrodka naukowego i kulturowego, miało prawdziwie niemiecką atmosferę – relacje z tego okresu porównują odczucia innych mieszkańców Imperium wizytujących Dorpat z wrażeniami z podróży zagranicznej.
Taka przyjemna, liberalna atmosfera oraz wysokiej jakości edukacja przyciągnęły znaczną liczbę polskich studentów, którzy w latach 1802–1918 stanowili około jednej dziesiątej wszystkich żaków w mieście. Funkcjonowali oni pod polską nazwą „dorpatczyków”. Czasowe zamknięcie uniwersytetów w Warszawie i Wilnie po powstaniu listopadowym (1830–1831) na pewno odegrało znaczącą rolę w tak wysokiej proporcji studentów z Polski. Podobny wpływ miała rusyfikacja Uniwersytetu Warszawskiego, rozpoczęta w drugiej połowie XIX wieku, prawie 20 lat przed rusyfikacją Uniwersytetu w Dorpacie. Głównymi kierunkami, na których studiowali Polacy, były medycyna, ekonomia, prawo, dyplomacja, teologia i matematyka.
Pierwsi Polacy przybyli na Uniwersytet w Dorpacie niedługo po jego odtworzeniu. Szybko też powstał pierwsze zrzeszenie studentów polskich w tym mieście. Prawdopodobnie najlepiej znaną i najważniejszą była najstarsza z tych organizacji – Konwent Polonia – założona w Dorpacie w 1828 roku i funkcjonująca do dzisiaj. Z krótkimi przerwami z przyczyn politycznych Polonia działała w mieście do 1918 roku, po czym została przeniesiona do Wilna.
Jakkolwiek Niemcy bałtyccy studiujący w Dorpacie, którzy do początków XX wieku stanowili większość społeczności studenckiej, byli raczej ostrożni w kontaktach z Konwentem Polonia, to był od tej reguły jeden wyjątek. Na początku funkcjonowaniu Polonii zawiązała się głęboka przyjaźń pomiędzy Polakami a korporacją Curonia, w skład której wchodzili bałtyccy Niemcy z Kurlandii studiujący w mieście. Gdy Curonia świętowała w 1908 roku setną rocznicę powstania, otrzymała od członków Polonii oprawiony w srebro woli róg z napisem „Polonia-Curoniae”. Aby zakupić ten róg członkowie Polonii rozpoczęli zbiórkę pieniędzy już jesienią 1898 roku. Tak hojny podarek przekazany bałtyckim Niemcom był dużym zaskoczeniem dla Polaków niezrzeszonych w korporacji. Oskarżali oni Polonię między innymi o poniżanie polskiego honoru czy obojętność wobec pruskiej polityki w Poznaniu. Nie należy jednak zapominać o trwałości przyjaźni między Polonią a Curonią oraz o fakcie, że – będąc w Dorpacie grupą bardziej uprzywilejowaną – to członkowie Curonii popierali prawa i przywileje Polaków w tym zarządzanym przez Niemców „państwie studenckim”.
Polscy studenci utrzymywali również dobre stosunki z lokalnymi Estończykami. Chociaż w pierwszej połowie XIX wieku bardzo niewielu Estończyków studiowało na uniwersytecie, na końcu XIX i na początku XX wieku coraz więcej z nich mogło uzyskać wyższą edukację. Jednym z kamieni milowych zwiększania uczestnictwa estońskich studentów była zmiana w 1895 roku języka wykładowego na rosyjski. Spowodowało to odpływ wielu z niemieckich wykładowców, a wraz z nimi podążyła duża część niemieckich studentów. Jednak nie tylko Rosjanie zajęli zwolnione miejsca, wzrosła również liczebność Estończyków, Polaków i studentów innych narodowości. Wraz z napływem studentów estońskich zaczęły powstawać estońskie korporacje. Pierwszą estońską korporacją założoną w Tartu była Fraternitas Estica. Nawiązana została silna przyjaźń, która trwa po dziś dzień, chociaż sama Polonia przeniosła się po zakończeniu I wojny światowej do Wilna, a obecnie funkcjonuje w Gdańsku.
Polskie życie studenckie w Dorpacie było bardzo barwne. Studenci chadzali do barów i restauracji, organizowali pojedynki, uczęszczali na koncerty i przedstawienia teatralne, uprawiali sport i, oczywiście, studiowali. Organizowali oni również krótkie wycieczki poza miasto, podczas których mogli zapomnieć o codziennych problemach, zrelaksować się i cieszyć się otaczającą naturą czy ludźmi. Wielu Polaków, którzy studiowali w Dorpacie, wspominało spędzony tam czas pozytywnie, nazywając go nawet najlepszym okresem w swoim życiu. Jakkolwiek znaczna liczba Polaków studiowała w Dorpacie jeszcze w czasie trwania I wojny światowej, po 1918 roku nastąpiła drastyczna zmiana, a w 1919 roku język nauczania został zmieniony na estoński, co tłumaczy niewielkie zainteresowanie Polaków studiami w Tartu od tego czasu.
Bibliografia
[muuda lähteteksti]- A. Janicki, M. Laszczkowski, Polskie korporacje bałtyckie przed 1918 r., Warszawa 2011