Klassikaline ja mitteklassikaline ratsionaalsuse ideaal

Klasik ve klasik olmayan rasyonellik ideali

"Klasik ve Klasik Olmayan Akılcılık İdeali" ("Классический и неклассический идеалы рациональности") Merab Mamardashvili'nin felsefi bir eseridir. İlk baskısı 1984 yılında Tiflis'te yayınlandı. İkinci baskısı 1994 yılında Moskova'da Labirint tarafından, Yuri Senokossov tarafından tanıtılan yazarın düzeltmeleriyle yayınlandı. 2004 yılında, kitap Moskova yayınevi Logos tarafından Mamardashvili'nin eserlerinin tüm XIII kitabının ana parçası olarak yayınlandı.

1. Gözlem sorunu Felsefe ve bilim, 19. ve 20. yüzyılın başlarında klasik felsefe ve bilimin tamamlanması olarak adlandırılabilecek bir aşamaya ulaştı. Bilim, nesnel fiziksel fenomen (fiziksel bedenler) hakkında bilgi edinir ve inşa eder. Bu fenomen, ontolojisi rasyonellik veya rasyonellik ideali olan zihin tarafından gözlenir. Klasik felsefe ve bilim tarafından sağlanır. Bunun aksine, zihnin ontolojisinin klasik olmayan sorunu, 20. yüzyılda gerçekleşen, bilinç ve yaşam fenomenlerini hesaba katan ancak bulunması zor olan bilimsel bir dünya görüşü gerektiren bilim değişikliklerinden kaynaklanmaktadır.

Modern fizik ve doğa bilimleri genel olarak bağımsız bir temel kavram niteliğindeki gözlem kavramına dayanmaktadır. Bu kavram, bilincin belirli felsefi soyutlamalarından gelir. Gözlem yapısının önemi görelilik ve kuantum mekaniği teorisinde belirgindir ve bu kavram psikoloji, etnoloji, kültürel antropoloji, dilbilim, sosyal teori ve ideoloji çalışmasında da öne çıkmaktadır. Fiziksel fenomen bilgisinin formülasyonu, çalışmalarına eşlik eden bilinç fenomenlerinin çalışmasına bağlı olmaya başlamıştır. Gözlem kavramını, matematik ve fiziğinkine yakın, kesin ve açık bir şekilde tanımlamak için acil bir ihtiyaç vardır. Bilinç teorisi, doğadaki hassas ve bilinçli varlıkların konumunda kök saldığı sürece gözlem olgusunu anlamayı mümkün kılan idealizasyonlar ve soyutlamalar sağlamalıdır.

Gözlem kavramının, fiziksel olguların (klasik aşkın analizinin yaptığı gibi) formülasyonunda bilinç süreçlerinin etkilerini yansıtması için, homojen kalması gerekir.

Kabaca söylemek gerekirse, fiziksel bir beden, içeriği tamamen mekansal olarak ifade edilen bir olgudur. Yapısı hakkında söyleyebileceğimiz her şey dış mekansal gözlem için tamamen erişilebilir (ideal soyut nesneler ve gözlemlenemeyen teorik nesneler söz konusu olduğunda, uzayın gözlemlenebilir bazı bölümlerinde çözünür). Burada "nesnel", "mekansal" ve "dışsal olarak gözlemlenebilir" ile aynıdır, "iç", "öznel" ile aynıdır. Fiziksel olaylarda ve bunların spatio-temporal lokalizasyon ve izlenebilirliğin ötesine geçen açıklamalarında öznel bir şey yoktur. İstekleri, arzuları vb. yoktur.

Klasik rasyonalitenin ikinci kuralına göre, fiziksel fenomenler önemlidir. René Descartes'ten bu yana, önemlilik uzamsallık, yani gözlemciye dış açıklama ile eşitlenmiştir. Ancak mekansallık nedeniyle dünyanın etkileri bize ve potansiyel gözlemciye maddi olarak, deneyim olarak verilebilir. Sadece uzamsallıkları nedeniyle temas, "darbe" olarak gösterilebilirler. karşılıklı konum vb. Duyu organları sadece maddi bedenleri ve etkilerini algılar.

Bu dış gözlem refleksiftir: Descarteciler cogito kuralına (aşkın benliğin kuralı) tabidir. Cogito kuralı, herhangi bir ön varsayım olmaksızın, kendiliğinden belirgin olan ve açıklaması başka bir fenomene indirgenmelerini gerektirmeyen tüm fenomenlerden ayırır. Onların dışında hiçbir tezahürleri yoktur. Böyle bir fenomen bilinç olgusudur.

Bu belirli bir bilinçli içerik değil, bir olay olarak bilincin kendisidir. Bu durumda, gerçek bir durumun algılanması ile o durumun algılanmasının farkındalığı arasında sürekli ve ayırt edilemez bir bağlantı vardır. Saf ve basit bir formdur: içeriği duyu organlarından alınamaz (aşkındır) ve alanına bilinçli olmayan başka bir nesne yerleştirilemez.

Cogito bilinci basitçe bilincin kendisini herhangi bir bilinçli içeriğin bilincinde gerçekleştirmesidir.

Kokkuvõte

1. Vaatluse probleem

Filosoofia ja teadus jõudsid 19. ja 20. sajandi vahetuse paiku staadiumini, mida võiks nimetada klassikalise filosoofia ja teaduse lõpulejõudmiseks. Teadus hangib ja konstrueerib teadmist objektiivsetest füüsikalistest nähtustest (füüsikalistest kehadest). Neid nähtusi vaatleb mõistus, mille ontoloogia ongi ratsionaalsus või ratsionaalsuse ideaal. Selle annab ette klassikaline filosoofia ja teadus. Seevastu mitteklassikaline mõistuse ontoloogia probleem pärineb 20. sajandil aset leidnud muutustest teaduses, mis nõuavad teadvuse ja elu nähtusi arvestavat teaduslikku maailmapilti, mida on aga problemaatiline leida.

Tänapäeva füüsika ja üldse loodusteadus toetub vaatluse mõistele, millel on sõltumatu algmõiste iseloom. See mõiste pärineb teatud filosoofilistest teadvuse abstraktsioonidest. Vaatluse ülesehituse tähtsus ilmneb relatiivsusteoorias ja kvantmehaanikas ning see mõiste on esiplaanil ka psühholoogias, etnoloogias, kultuuriantropoloogias, keeleteaduses, ühiskonnateoorias ning ideoloogia uurimisel. Füüsikaliste nähtuste teadmise sõnastus on hakanud sõltuma nende uurimisega kaasnevate teadvusenähtuste uurimisest. Oleks hädasti tarvis määratleda vaatluse mõiste täpsuse ja selgusega, mis läheneksid matemaatika ja füüsika mõistete omale. Teadvuse teooria peab andma idealisatsioonid ja abstraktsioonid, mis võimaldaksid mõista vaatluse nähtust, kuivõrd ta juurdub tundlike ja teadlike olendite asendis looduse süsteemis.

Et vaatluse mõiste tooks välja füüsikaliste nähtuste seaduste sõnastusse kuuluvad teadvuseprotsesside implikatsioonid (nagu tegi klassikaline transtsendentaalne analüüs), peab see mõiste homogeenseks jäädes avama ka võimaluse analüüsida ja mõista neid teadvusenähtusi teatud sündivate, arenevate, suhtlevate, muutuvate ja surevate olendite eluseisunditena.

Jämedalt öeldes nimetatakse füüsikaliseks kehaks nähtust, mille sisu on täielikult ruumiliselt väljendatud. Kõik, mida me saame öelda tema struktuuri kohta, on välisele ruumilisele vaatlusele täiesti kättesaadav (ideaalsete abstraktsete objektide ja vaadeldamatute teoreetiliste objektide puhul lahenduv mingitel vaadeldavatel ruumiosadel). "Objektiivne" on siin sama mis "ruumiline" ning "väliselt vaadeldav", "seesmine" sama mis "subjektiivne". Füüsikalistes nähtustes ja nende seletustes ei ole midagi subjektiivset, mis jääks väljapoole ruumilis-ajalist lokaliseeritavust ja jälgitavust. Neis puuduvad püüdlused, soovid jms.

Klassikalise ratsionaalsuse teise reegli järgi on füüsikalised nähtused materiaalsed. Alates René Descartesist on materiaalsust samastatud ruumilisusega, s.o välise avaldatusega vaatlejale. Ainult ruumilisuse tõttu saab maailma toimeid meile ja võimalikule vaatlejale võtta materiaalsetena, kogemuses antutena. Ainult ruumilisuse tõttu saab neid näitlikustada kokkupuutena, "löögina". vastastikuse asendina jne. Meeleelundid tajuvad ainult materiaalseid kehi ja nende toimeid.

See väline vaatlus on refleksiivne: ta allub Descartesi cogito-reeglile (transtsendentaalse mina reeglile). Cogito-reegel eraldab kõigi nähtuste seast välja need, mis on mõistetavad iseenesest, ilma täiendavate eeldusteta ja mille seletamine ei nõua nende taandamist mingitele muudele nähtustele. Neil ei ole osutust enesest väljaspool. Niisugune nähtus ongi teadvuse fenomen.

Jutt ei ole konkreetsest teadvustatavast sisust, vaid teadvusest endast kui sündmusest. Selles sündmuses on pidevalt ja eristamatult seotud mingi tegeliku asjade seisu tajutus ja teadlikkus selle asjade seisu tajumisest. See on puhas ja lihtne vorm: selle sisu ei saa võtta meeleelunditest saaduna (ta on transtsendentaalne) ja selle piirkonda ei saa asetada mingit teist eset, mis poleks teadvuslik.

Cogito-teadvus seisneb lihtsalt selles, et teadvus teadvustab oma mis tahes teadvustatavas sisus teadvustamist ennast.

Välislingid

• 1994. aasta väljaande tekst